چیز هایی که درباره اسید نیتریک می خوانیم

خواص اسید نیتریک

کاربرد ها

خطرات و نکات ایمنی

تاریخچه

روش تهیه

واکنش با مواد مختلف

نگاه کلی

• بدون شک  اسید نیتریک یکی از مهمترین اسید های است که بشر تا به امروز کشف کرده است این اسید بانام های آب قوی و آب قدرتمند و همچنین روح نیتر (روح پتاسیم نیترات )در قرن هجدهم میلادی نیز شناخته می شود و با فرمول HNO₃    در علم شیمی شناخته می شود.
• اسید نیتریک اسیدی بسیار قوی و خورنده است این اسید در حالت خالص وقتی تازه تولید میشود بی رنگ است اما وقتی با گذشت زمان مقداری از اکسید نیتروژن و آب آن تبخیر شده و رنگی زرد را نشان خواهد داد .
• این اسید در دمای پایین درون آب کاملا حل خواهد شد.
• اسید نیتریک یکی از مواد رایج در تمامی آزمایشگاه ها و از اصلی ترین مواد صنعتی است یکی از دلایل اصلی خرید اسید نیتریک ساختن آمونیوم نیترات برای کود های شیمیایی است.
• این اسید همچنین در ساختن مواد منفجره نیز نقش دارد .

نیترو گلیسیرین پلاستیک ها  و رنگها کاربرد دارد

نیتریک اسید دارای شکل مولکولی تریگونال و وزن مولکولی 63 گرم بر مول است در 83 درجه سانتیگراد می جوشد و در منفی 42درجه ذوب خواهد شد.

اسیددیته این اسید بسیاربالا است و به محض برخورد با پوست باعث سوختگی شدید خواهد شد لذا کار با آن بدون دستکش خطرناک بوده و در صورت برخورد با پوست باید با آب فراوان محل برخورد را شسته شو دهیم.

فروش نیتریک اسید   بیشتر با غلظت 68 درصد در مقیاس تجاری انجام میشود و اگر به صورت غلظت بیشتر 86 درصد فروخته شود اسید نیتریک دودزا محسوب شده پس از خرید اسید نیتریک با این غلظت باید هنگام باز کردن درب این محصول از ماسک مخصوص استفاده شود ، زیرا در صورت استنشاق باعث سوختن ریه و دستگاه تنفسی خواهد شد بر اساس مقداری دی اکسید نیتروژن موجود در غلظت های بالا اسید نیتریک دودزا در غلظت بالای 95 درصد اسید نیتریک سفید و در غلظت 86 درصد اسید نیتریک قرمز نامیده می شود.

خواص اسید  نیتریک

برای دانستن اسید نیتریک و کاربرد آن باید به این نکته توجه کرد که خرید اسید نیتریک با 68 درصد وزنی هیدروژن  نیتروژن و اکسیژن  اسیدی  را در اختیار شما خواهد گذاشت  که در 121.9 (68.4 درصد وزنی ) سانتی گراد  خواهد جوشید  ودر 68.4 درصد وزنی فشاری برابر 1 اتمسفر خواهد داشت .

اسید نیتریک 100 درصد خالص مایع بی رنگی است که چگالی آن 1522 کیلو گرم بر متر مکعب در دمای اتاق  (25 درجه سانتی گراد ) خواهد بود این اسید نیتریک خالص  در منفی 41.6 درجه سانتی گراد جامد شده است و بلور های سفیدی  را تشکیل می دهد و در 86 درجه سانتی گراد خواد جوشید در حال جوشیدن در نور حتی در دمای اتاق تجزیه شده و به صورت زیر دی اکسید نیتروژن آزاد می کند

(4HNO₃→2H2O+O2 (72˚C

این امر به این معنا است که اسید نیتریک بدون آب باید در دمای زیر صفر درجه نگهداری شود تا تجزیه نگردد دی اکسید نیتروژن حل نشود در آب باقی خواهد ماند و رنگ آن را زرد خواهد کرد وقتی اسید نیتریک با غلظت بالای 86 درصد باشد.

به محض قرار گیری در معرض هوا دی اکسید نیتروزن به صورت بخاری قرمز مایل به قهوه ایی از آن خارج خواهد شده و به همین دلیل اسید نیتریک دودزا نام خواهد داشت .

همچنین دو  هیدرات جامد اسید نیتریک نیز به طور تجاری به فروش می رساند که یکی از آ«ها مونو هیدرات (تک آبه) و دیگری تری هیدرات     (سه آّبه) است  چگالی اسید نیتریک در صورت 68درصد بودن بین 1350 کیلو گرم بر متر مکعب در دمای مختلف متفاوت است.

درباره اسید نیتریک و کاربرد آن همچنین باید دانست :

اسید نیتریک با هر غلظتی کاملا در آب حل می شود و وقتی تقطیر شود آزئوتروپی از اسید نیتریک با غلظت 68 درصد خواهیم داشت که در 120.5 درجه سانتی گراد تحت فشار 1 اتمسفر خواهد جوشید همچنین جالب است بدانید که دی اکسید نیتروژن محلول در اسید بر خواص فیزیکی آن مثل رنگ فشار بخار روی مایع و نیز دمای جوش تاثیر گذار است.

نیتریک اسید باید در غلظت بیشتر از 68 درصد درمکانی تاریک نگهداری شود چون با قرار گرفتن   در معرض نور تجزیه خواهد شد

این اسید یک عامل اکسایش بسیار قوی است (که البته به علت گرانی در صنایع معدنی به جز در مورد استفاده قرار نمی گیرد ) این اسید مانند  بقیه اسید ها با گروهای آلکانی اکسید های ساده و کربنات ها تشکیل نمک خواهد داد .

و مهم ترین این نمک ها آمونیوم نیترات خواهد بود خورندگی این اسید به دلیل آزاد نکردن هیدروژن در واکنش به  فلزات مختلف (به جز موراد خاص) بسیار بالا است.

کاربردها

• این اسید در تولید نیترات آمونیوم استفاده می شود نیترات آمونیوم یکی از انواع کودها است
• اسید نیتریک در استخراج طلا استفاده می شود اسید نیتریک در بازیافت ضایعات الکترونیک نیز بسیار کاربرد دارد یکی از مواد اصلی است
• از اسید نیتریک در سوخت موشک و به عنوان اکسید کننده استفاده می شود
• یکی از کاربرد های های اصلی و اساسی اسید نیتریک استفاده برای شست و شوی است این اسید بدلیل خورنگی ای که دارد و اینکه میتواند تعداد زیادی از فلزات را به خوبی در خود حل کند بسیار گزینه  خوبی برای اسید نیتریک است
• از اسید نیتریک برای انجام آنالیز های شیمیایی نیز استفاده می شود به عنوان مثال برای آماده سازی نمونه ICP-MSوICP-AES  از این اسید استفاده میشود
• از اسید نیتریک برای تولید مواد منفجره تولید رنگ تولید دارو و به عنوان واکنشگر نیز استفاده می شود

خطرات

اسید نیتریک غلیظ یک اکسید کننده قوی  است ودر ترکیب با مواد سوختنی انواع الکل ها و یا مواد احیا کننده و ترکیبات قابل احتراق تولید گرما  کرده و یا بسوزد و منفجر شود

این ماده بسیار خورنده است و باید حین کارکردن با آن جوانب احتیاط را در نظر گرفت در صورت بالا رفتن حرارت بسیار زیاد  ش آن ممکن است گاز های خورند و سمی نیز تولید شود

این ماده  در صورت ورود از مجاری تنفسی یا چشم ها بسیار خطر ناک است

تاریخچه اسید نیتریک

اسید نیتریک این اکسید کننده قوی اولیین بار به بشریت توسط جابر بن حیان(721 تا 815 میلادی ) دانشمن ایرانی معرفی شد این دانشمند بزرگ که کاشف هیدرکلریک اسید اسید نیتریک  تیزاب سلطانی (مخلوطی از نیتریک اسید و اسید کلریدریک )جوهر لیمو (اسید سیتریک )اسید استیک (جوهر سرکه) نیز هست در کتاب خود چنین یادداشت کرده است :

قسمتی(به اندازه یک پاوند )از ویرتول قبرسی (سولفات مس پنج ابه )را به نیمی از همان مقدارنیتر (پتاسیم نیترات ) و یک چهارم قسمت آلومینیوم اضافه کنید همه را در دستگاه تقطیر قرار داده و مایع به دست آمده را که حلالی قوی خواهد بود که اگر  به آن مقداری نمک آمونیوم اضافه شود طلا نقره و سولفور را حل خواهد کرد

در اواخر قرن 13 و اوایل قرن 14 در کتاب پسئودو-جبر (اشاره به جابر بن حیان ) در اروپا این کشف توسط قدیس آلبرت بزرگ (آلبرتوس مگنوس ) آلمانی مطرح شد و توسط رامون رول که نیتر را حرارت داده و با رس ترکیب کرده بود اآب قدرتمند نامم گرفت

ججان رودلف گلاابر شیمیست و کیمیا گر هلندی –آلمانی اولین کسی بود که نیتریک اسید را تقطیر پتاسیم نیترات توسط اسید سولفوریک  تهیه کرد .

سدیم سولفات ده آبه به دست می آمده نمک گلاابر به یاد او نام گذاری شده است

در سال 1776 آنتوان لاووازیه نشان داد که این نمک اکسیژن دارد ودرسال1785هنری کاواندیش ترکیب دقیقش را مشخص کرده و نشان داد که عبور یک جریان الکتریکی در هوای مرطوب از آن قابلیت سنتز شدن دارد بالاخره در سال 1901 فردریچ ویلهم استوالد شمبیست آلمانی (برنده جایزه نوبل شیمی سال 1909 ) فرایند استولد را ابداع نمود که راه اصلی تهیه اسید نیتریک تاکنون می باشد یکی از موارد جالبی که لازم است بدانید این است که باران اسیدی شامل اسید نیتریک خواهد بود

روش تهیه

امروزه در تولید صنعتی  اسید نیتریک آمونیاک به عنوان ماده اولیه استفاده می شود از نظر تاریخی اسید نیتریک اولین بار از اثر اسید سولفوریک روی نیترات سدیم (شوره شیلی ) بدست آمد .

واکنش در کوره هایی با دما150 تا170 درجه سانتی گراد صورت می گیرد اسید به دست آمده دارای غلظت 83 تا 86 در صد است :که به اسید دود کننده معروف است و رنگ این اسید قرمز تا زرد است

واکنش با مواد مختلف 

 واکنش اسید نیتریک  با سولفوریک اسید

نیتریک اسید در واکنش با سولفوریک اسید یه اسید قوی تولید می کند، که در فرایند یون نیترونیوم فعال نیزآزاد میشود که در ترکیب بامواد آلی مواد منفجره قوی نظیر تی ان تی  ونیترو گلیسیرین و… تولید می کند ( فرایند نیتراسون ) یکی از مهم ترین واکنش های نیتریک اسید  واکنش آن با گلیسیرین که باعث تولید  نیترو گلیسیرین می شود

یکی از کاربرد های آن در صنعت استفاده از آن برای پولیش کاری ورق های فولادی ضد زنگ 304 است  که از اسید نیتریک در ترکیبب با آب و دی اکسید تیتانیوم استفاده می شود

این بود مطلب در مورد اسید نیتریک و کاربرد آن حال برای اطلاعات بیشتر و تماس با ما لطفا به صفحه تماس با ما بروید .