زایلین
g/mol106.168 | جرم مولکولی |
C6H4(CH3)2 | فرمول مولکولی |
مخلوطی چرب و مایع بی رنگ است. | شکل ظاهری |
نگاه کلی
زایلین (به انگلیسی: Xylene) عبارتی است که در مورد مخلوط سه ایزومر زایلین یعنی اورتو-زایلین، متا-زایلین و پارا-زایلین استفاده می شود. از عمده کاربردهای این مخلوط به عنوان حلال در صنایع مختلف است.
تولید
در یونانی xylo به معنی چوب است. زایلین یا دی متیل بنزن یک مخلوط هیدروکربن آروماتیک متشکل از یک حلقه بنزن با دوگروه متیل است که جابجا میشوند. زایلین محصول مهم پتروشیمی است که در اثر کربنه شدن زغال سنگ هنگام سوخت کک تولید میشود.
زایلین ها از روش‌های مختلفی تولید میشوند. زمانی که برش‌های نفت در پالایشگاه‌ها وارد فرآیند ریفورمینگ میشوند، محصولات آروماتیک بخش عمده‌ای از جریان خروجی هستند.
تفکیک این جریان منبع اصلی تولید زایلین‌هاست که بیش از ۷۰ درصد تولید جهان را شامل میشود. همچنین در فرآیند استیم کرکینگ در واحدهای الفین، مقداری نیز مخلوط زایلن تولید میشود. همچنین تبدیل تولوئن به بنزن و مخلوط زایلن و همچنین فرآورش بنزین پیرولیز از جمله دیگر روش‌های تولید مخلوط زایلن میباشد.
این ترکیب اولین بار توسط یک شیمیدان فرانسوی به نام آگوست کاهور در سال ۱۸۵۰ به عنوان یکی از اجزای قطران چوب کشف و جداسازی شد. سالانه چندین میلیون تن زایلین در جهان تولید میشود. زایلن در اثر متیلاسیون بنزن و تولوئن نیز ایجاد می شود.
خطرات
کار کردن با زایلین مخلوط بدون رعایت نکات ایمنی تبعات و آسیب هایی فیزیکی را همچون سوزش بینی ، گلو و گوش ، سردرد ، عدم هماهنگی عضلات ، سرگیجه ، تداخل در سیستم تنفسی و ریه ها ،افزایش دمای بدن ، رعشه ، سرگیجه ،تأخیر در عكس‌العمل به محرك‌های بصری ، عوارض قلبی و در مواردی باعث ایجاد سرطان می شود.
کاربرد ها
زایلین یکی از حلال های مهمی است که اجزای اصلی نفت خام میباشد
زایلین در صنعت تولید چسب برای کاهش ویسکوزیته و تولید این پلیمر مورد نیاز است.
زایلین به عنوان حلال در صنایع چاپ ، لاستیک ، رنگ و چرم استفاده می شود.
در صنعت تولید پوشش های ضد آب و لوله های خط انتقال زایلن به میزان زیاد مورد استفاده قرار میگیرد.
زایلین ماده خام تولید اتیل بنزن نیز میباشد
در مقادیر کم در سوخت هواپیما، بنزین و دود سیگار کاربرد دارد.
در دندان پزشکی در آزمایشگاه بافت شناسی برای پردازش بافت ، رنگ آمیزی و پوشش لغزش استفاده می شود.
در درمان مجدد ریشه به عنوان حلال توسط گوتا پرکا استفاده می شود.
شستشو ی تجهیزات حمل و نقل شامل تمیز کردن داخل کامیون ها، ریل های راه آهن، ظروف چند وجهی مخازن هواپیما، ظرف رنگ های قدیمی، همه و همه کاربردهای زایلین همانند اتیلن گلایکول و تولوئن میباشد.
جداسازی پارازایلن، اورتوزایلن و متازایلن : عمده مصرف مخلوط زایلن جهان مربوط به تولید ایزومرهای مختلف زایلن یعنی پارازایلن، ارتوزایلن و متازایلن میشود که به ترتیب در تولید ترفتالیک اسید، فتالیک اسید و ایزوفتالیک اسید کاربرد دارند. کاربردهای نهایی این محصولات به تولید رزین‌های پلی‌اتیلن ترفتالات، پلاستیزرهای پی‌وی‌سی و کوتینگ سطوح پلی‌استری میباشد.
